Günlük hayatın içinde, oturduğumuz yerde bile duruyor gibi hissetsek de, aslında her birimiz uzayda baş döndürücü hızlarla yolculuk ediyoruz. Üstelik bu, tek yönlü bir hareket değil. Dünya, hem kendi ekseni etrafında hem de Güneş’in etrafındaki yörüngesinde sürekli dönüyor. Fakat biz, bu devasa hızları hiç hissetmeden hayatımıza devam ediyoruz. Peki ama nasıl?
Dünya, kutuplarından geçen hayali bir eksen etrafında, tıpkı bir topacın dönmesi gibi sürekli dönüyor. Bu dönüş, ekvator üzerinde saatte yaklaşık 1.670 kilometrelik bir hız anlamına geliyor. Yani aslında şu anda, farkında olmadan bu hızla hareket ediyoruz.
Ama bununla da bitmiyor. Dünya aynı zamanda Güneş’in etrafında da dönen bir yolcu. Tam bir turunu tamamlaması, yani başladığı noktaya geri dönmesi bir yıl sürüyor. Bu yolculuk sırasında saatte ortalama 107.000 kilometrelik bir hızla ilerliyor. Karşılaştırmak gerekirse, bu hız şimdiye kadar bindiğiniz hiçbir ulaşım aracına benzer bir hız değil.
Neden uçup gitmiyoruz ya da başımız dönmüyor?
Bu kadar hızlı hareket ediyorsak, neden rüzgar gibi savrulmuyoruz ya da midemiz bulanmıyor? Aslında bu sorunun cevabı, fiziğin en temel ilkelerine dayanıyor.
Hatırlayın, bir eğlence parkında dönerken ya da hızlı bir arabada ani bir fren yapıldığında vücudunuz tepki verir. Çünkü bu tür hareketler ani değişiklikler içerir. Oysa Dünya’nın dönüşü son derece düzenli. Ne hızlanır, ne yavaşlar, ne de yön değiştirir. Bu istikrar, hareketi fark etmememizin en büyük nedeni.
Bunu, sabit hızda seyreden bir uçağa benzetebilirsiniz. Seyir irtifasına ulaşmış bir uçakta, gökyüzünde yüzlerce kilometre hızla gitmenize rağmen, içeride su içebilir, kitap okuyabilir, hatta uçtuğunuzu unutabilirsiniz bile. Çünkü uçaktaki her şey, siz dahil, aynı hızda hareket eder. Aynı durum Dünya için de geçerli. Siz, eviniz, ağaçlar, denizler, binalar… Her şey bu dönüşün parçası.
Dünya’nın büyüklüğü de bu algısızlığın bir başka nedeni. 13.000 kilometrelik bir çapı olan dev bir topun yüzeyinde yaşıyoruz. Bu ölçekte bakıldığında, bizler bu topun üzerinde sürünen ufacık karıncalar gibiyiz. Böylesine devasa bir yapı üzerinde, kendi hızımızı ya da hareketimizi hissetmek neredeyse imkansız hale geliyor.
Ayrıca uzayda, hareket ettiğimizi gösterecek kadar yakın referans noktaları yok. Bir araba yolculuğunda, yoldaki ağaçlar, direkler ya da tabelalar hareketi görsel olarak algılamamıza yardımcı olur. Ama uzaydaki yıldızlar o kadar uzakta ki, onlara göre binlerce kilometre hızla hareket etsek bile, bize tamamen sabit görünürler.
Yere bağlı kalmanın sırrı: Yerçekimi
Bunca hızla hareket ederken bile uzaya savrulmuyoruz. Bunun sebebi, Dünya’nın sahip olduğu yerçekimi kuvveti. Görünmez ama etkili bu kuvvet, yeryüzündeki her şeyi, yani bizi, havadaki cisimleri, okyanusları, Dünya’nın merkezine doğru çeker. Yani gezegen, bizi sürekli “kucaklayan” bir güçle yere bağlı tutar.
Dünya’nın döndüğünü nereden biliyoruz?
Dünya’nın hareket ettiğini hissetmiyoruz ama bu, hareket etmediği anlamına gelmiyor. İnsanlar, yüzyıllar boyunca gökyüzünü gözlemleyerek bu hareketin farkına vardı.
Gündoğumu ve günbatımı, aslında Dünya’nın dönüşünün bir sonucu. Her 24 saatte bir kendi ekseni etrafında dönen gezegenimiz, Güneş’e farklı açılarla bakmamıza neden oluyor. Eğer Dünya dönmeseydi, bir yarısı sürekli gündüz, diğer yarısı ise sürekli gece olurdu.
Mevsimler de Dünya’nın hareketine bağlı. Gezegenin ekseni eğik olduğu için, Güneş etrafındaki yolculuğu sırasında farklı bölgeler farklı oranlarda güneş ışığı alıyor. Bu da yıl içinde sıcaklık ve gündüz uzunluğundaki değişikliklere yol açıyor.
Gece gökyüzündeki yıldızlar ve takımyıldızların mevsimlere göre konum değiştirmesi de bir diğer ipucu. Eğer Dünya sabit kalsaydı, gökyüzü her zaman aynı kalırdı. Ancak biz Güneş etrafındaki yörüngemizde ilerledikçe, yıldızlara bakış açımız da değişiyor.
Bugün, uydular ve uzay teleskopları bu hareketi doğrudan gözlemleyebiliyor. Bilimsel veriler, Dünya’nın sadece döndüğünü değil, aynı zamanda Güneş’in etrafında net bir yörüngede hareket ettiğini de doğruluyor.
