Ay’ın Uzak Yüzü, Bilim İnsanlarını Şaşırttı!

Ay’ın Dünya’dan görünmeyen uzak yüzüyle ilgili yeni veriler, bu gizemli bölgenin iç yapısının, daha tanıdık ve görünen yakın yüzüne kıyasla çok daha soğuk olabileceğini ortaya koydu.

Çin’in Chang’e 6 görevi, Haziran 2024’te Ay’ın uzak yüzünden toplanan örneklerle Dünya’ya geri döndü. Bu örneklerin incelenmesi, Ay’ın bu tarafının iç yapısının, Apollo görevleriyle alınan yakın yüzey örneklerinden yaklaşık 100°C daha düşük sıcaklıklara sahip olduğunu gösterdi.

Çalışmanın lider yazarı Yang Li, “Ay’ın yakın ve uzak yüzeylerinin hem yüzeyde hem de iç yapıda farklı olduğu uzun süredir düşünülmekteydi. Ancak bu bulgular, bu farklılıkların somut kanıtlarını sunuyor” şeklinde konuştu. Bilim insanları, bu durumu “iki yüzlü Ay” olarak nitelendiriyorlar. Ay’ın yakın yüzü düz, koyu renkli ve volkanik aktivitelerle şekillenmişken, uzak yüzü daha kalın bir kabuğa ve daha fazla kraterle kaplıdır. Bu farklılıklar sadece dış yüzeyle sınırlı kalmamakta, Ay’ın iç yapısına kadar uzanmaktadır.

Chang’e 6 görevinden elde edilen örneklerin yaklaşık 2,8 milyar yaşında olduğu tahmin edilmektedir. Bu parçalar, Ay’ın mantosunun derinliklerinden gelen lavlardan oluşmuş ve yaklaşık 1100°C sıcaklıkta kristalleşmiştir. Bu sıcaklık, Ay’ın yakın yüzeyinden alınan örneklerden yaklaşık 100°C daha düşüktür. Ekip, bu verileri bilgisayar simülasyonlarıyla birleştirerek, kristalleşme anındaki sıcaklıkları ve ana kayaların katılaşma sıcaklıklarını modellemiştir.

Ay’ın uzak yüzeyinde, radyoaktif bozunma yoluyla ısı üreten uranyum, toryum ve potasyum gibi elementlerin daha az olduğu düşünülmektedir. Bu durum, Ay’ın erken dönemlerinde bu elementlerin büyük olasılıkla yakın yüze taşındığını ve bu durumun, yakın yüzeyin sıcaklık ve volkanik aktiviteler açısından farklı olmasına neden olabileceğini göstermektedir. Ancak bu dengesizliğin nasıl meydana geldiği hakkında kesin bir açıklama henüz bulunmamaktadır.

Bazı bilim insanları, dev bir asteroid çarpmasının Ay’ın iç yapısını değiştirdiğini iddia ederken, diğerleri Ay’ın bir zamanlar daha küçük bir “kardeş” gövdeyle birleştiğini ve bu birleşmenin dengesiz olduğunu savunmaktadır. Ayrıca, Dünya’nın kütle çekimi de elementlerin dağılımını etkileyen bir faktör olarak göze çarpmaktadır.

Araştırmanın ortak yazarlarından Xuelin Zhu, “Bu bulgular, Ay’ın iki yüzünü daha iyi anlamamıza bir adım daha yaklaştırmaktadır. Yakın ve uzak yüzey arasındaki farkların sadece yüzeyle sınırlı olmadığını, derinlere kadar uzandığını göstermektedir” şeklinde konuştu.

Bu önemli keşifler, Nature Geoscience dergisinde 30 Eylül’de yayımlandı.